Stationaire motoren

Een belangrijk onderdeel van de museale collectie zijn onze motoren. Een aantal hiervan is ondergebracht in onze Vreeswijkse aak “Hoop op Welvaart”. Daar bevindt zich ook de 26 PK sterke Blackstone die de lamme arm of zijschroef van de aak aandrijft. Ons streven is zoveel mogelijk motoren draaiend te krijgen en te houden. In een aantal gevallen is dit echter niet mogelijk omdat onderdelen niet meer verkrijgbaar zijn of te kostbaar om te latn maken. Net als bij de schepen op de werf geldt ook voor de motoren dat ze ouder moeten zijn dan 50 jaar en als het even kan dienst gedaan hebben in en op (beroeps)schepen. Motoren in schepen werden niet alleen gebruikt voor de voortstuwing. Ze werden ook ingezet om lieren en pompen aan te drijven. Naast de maritieme sector werden stationaire motoren o.a. ook in de land- en tuinbouwsector gebruikt. Grote stationaire motoren werden in het begin van de 20e eeuw in fabrieken aangewend om de drijfwerken voor diverse machines aan te drijven. Veelal waren deze motoren een vervanging van de stoommachines. Hieronder volgen enkele zeldzame exemplaren uit onze collectie:

12 PK 1 cilinder Climax gloeikop uit ca. 1903

Helaas zijn er van Climax motoren en haar geschiedenis heel weinig gegevens beschikbaar dus als u iets weet, schroom niet en neem a.u.b. contact met ons op. Deze Climax is aan de Museumwerf in bruikleen gegeven door dhr. Kees van Dijk. De motor is mogelijk afkomstig uit de Alida, een westlander uit 1902 van schipper Meeuwesen.

26 PK Deutz 1 cilinder serie 9, beter bekend als Deutz-Brons uit 1920.

Bijna 80 jaar heeft deze geweldenaar dienst gedaan in de luxe motor “Wilhelmina”van de Fam. Bouwens. Begin jaren 50 is het beroemde verstuiverbakje (patent van Jan Brons, vandaar de naam) vervangen door een Bosch directe inspuiting. Hierdoor nam het vermogen toe tot 30 PK. In 1999 is ze geheel gedemonteerd om plaats te maken voor een nieuwe en veel krachtiger DAF 575. Vrijwilligers hebben deze motor weer gemonteerd. In 2006 is ze naar de museumwerf gekomen waar ze ruim 9 jaar in opslag stond. Zomer 2015 is een begin gemaakt om deze motor weer nieuw leven in te blazen. Al snel bleek dat beide klepgeleiders gebroken waren waardoor de kleppen niet goed afsloten in haar zittingen. Nieuwe of goede gebruikte geleiders waren helaas niet te vinden. Dan maar nieuwe maken hetgeen door onze afdeling Fijn mechanica ter hand werd genomen. Het specialistische inwendige werk, de montage van de geleiders en het frezen van de klepzittingen is verricht door de firma Mannessen motoren revisie uit Soesterberg. Medio mei 2016 hopen wij de Deutz-Brons weer draaiend aan de bezoekers te kunnen tonen. De Deutz-Brons is door de fam. Bouwens aan de Museumwerf in bruikleen gegeven.

Thans in restauratie: 30 PK 1 cilinder Kromhout M2 gloeikop uit 1931

De (gloeikop) motoren van Kromhout mogen uiteraard niet ontbreken in een collectie scheepsmotoren. De overeenkomst met hierboven beschreven motor is het zware vliegwiel, de aangebouwde keerkoppeling, een smeerapparaat en het totaalgewicht van ca. 2,5 ton. Maar dan houd het een beetje op. Deze motor heeft geen kleppen maar spoelpoorten en de ontbranding geschiedt door een gloeiend hete plaat in de cilinderkop i.p.v. een hoge compressie (32 bar of meer). Het duurt wel even voordat je zo’n motor kan opstarten. Maar als ie eenmaal draait en op bedrijfstemperatuur is, kan ze zelfs op frituurolie lopen!!

Ondanks het feit dat de restauratie voorspoedig verloopt, durven wij nu nog geen datum te noemen wanneer deze kar haar specifieke geluid gaat produceren. Uiteraard zijn de vorderingen te bewonderen in de draaierij, naast de expositie ruimte. Voor de restauratie van motoren zijn we soms afhankelijk van gespecialiseerde bedrijven en/of instellingen voor informatie en onderdelen. Voor de Kromhout gaat onze dank uit naar de fa. Nevima uit Amersfoort voor de vervaardiging en gratis levering van de vilten afdichtingen en Han Mannaert van het Kromhout archief voor de fantastische informatie.

Wim (Elsinger), doe je best. Nog maar 600 kg aan onderdelen te gaan! De Kromhout M2 is eigendom van de Museumwerf.

Pre restauratie: Bernard B2, 1 cilinder 11 pk benzine uit 1927.

Het zal je maar gebeuren dat er iemand naar je toe komt en zegt dat ie een Bernard motor heeft uit 1927, een foto in volle glorie toont en vraagt: “Vindt u hem leuk?” Dan mag u hem gratis komen ophalen! Zo gezegd, zo gedaan. De motor bleek gedemonteerd en de onderdelen zaten in kisten met… onderdelen van twee andere motoren. Wat hoort waar bij? De afgelopen maanden is heel veel informatie vergaard over niet alleen de motor maar ook van de fabrikant. Met dank aan Dhr. Mart Teeuwen voor de technische informatie en tekeningen van deze Bernard. Alle onderdelen zijn inmiddels geïnventariseerd en gesorteerd. Als t.z.t. de Kromhout klaar is zal de restauratie van de Bernard ter hand genomen worden. Hiernaast een voorproefje hoe ze eruit gaat zien en oja, bij het zien van deze foto zal het wel duidelijk worden . . . .

Ze is gebouwd voor landbouw doeleinden!! Gelukkig mag ze van de conservator blijven omdat Bernard (N.B. In de vorige eeuw de grootste motoren fabrikant van Frankrijk) een belangrijke rol heeft gespeeld in de geschiedenis van de stationaire motoren. De Bernard B2 is door Dhr. Hellevoort geschonken aan de Museumwerf.